|
مطالعه و خواندن کتاب افزون بر لذت و سرخوشی که برای خوانندگان آن به همراه دارد، تأثیر چشمگیری در گسترش دانش و فرهنگ در جامعه و سرعت بخشیدن به روند رشد و پیشرفت آن دارد، در واقع رشد و توسعه همه جانبه جامعه، بدون فراگیر شدن فرهنگ مطالعه و کتاب‌خوانی و افزایش سرانه مطالعه افراد، امکان‌پذیر نیست. امروزه با وجود گسترش رسانه‌ها و فناوری‌های جدید، کتاب همچنان نقش یگانه و بی‌‌بدیلی در انتقال دانش، هنر و فناوری و تعلیم آموزه‌ها و ارزش‌های دینی، اخلاقی، فرهنگی و اجتماعی و انسانی ایفا می‌کند. در روزگار پیشرفت‌های چشم‌گیر بشر در عرصه‌های دانش و فناوری و نوآوری‌های فرهنگی و هنری، کتاب نه تنها اهمیت خود را از دست نداده، که گسترده‌تر و تازه‌تر شده و جلوه‌هایی پایدارتر یافته است.
هرگاه افراد جامعه به صورت هدفمند و مبتنی بر خرد جمعی، و متناسب با جایگاه اجتماعی خود برای آگاهی و کسب دانش و معارف گام بردارند، جامعه به همان میزان، از انسجام، سامان، سعادت و خردمندی بیشتری برخوردار خواهد بود. یکی از شاخص‌های توسعه‌یافتگی در کشورهای جهان، شمارگان انتشار کتاب و سرانه کمّی و کیفی مطالعه و کتاب‌خوانی و دانش‌افزایی سودمند و هدفمند است. چنان‌که در جوامع توسعه‌یافته، این دو شاخص در وضعیت مطلوبی قرار دارند و کشورهای توسعه‌یافته، امر مطالعه و کتاب‌خوانی را از ضروریات برنامه‌های رشد و توسعه خود قرار داده‌اند.
از مهم‌ترین پیامدها و ثمرات کتاب‌خوانی بر فرهنگ جامعه، احترام به قوانین و ساختارهای اجتماعی، مدارا و همدلی در مراودات اجتماعی، رعایت حقوق شهروندی، افزایش سطح رضایت‌مندی، درک و فهم تفاوت‌های فردی و احترام به اندیشه و باورهای دیگران است. ترویج فرهنگ مطالعه و امری فرعی و تفنّنی نیست، بلکه از ضروری‌ترین عوامل شناخت، احیا و خلق میراث فرهنگی و هویتی ملت‌ها و اقوام و محملی برای انتقال باورها، آیین‌ها و مناسک و دستاوردهای علمی، فرهنگی، ادبی و هنری به نسل‌های آینده است. بر این اساس سطح کمّی و کیفی برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری مدیران برای ترویج کتاب و کتاب‌خوانی و آموزش و فرهنگ‌سازی می‌تواند دورنمای وضعیت آینده هر جامعه‌ای را ترسیم نماید.
در ایران که از کشورهای درحال‌توسعه است، باوجود افزایش تحصیلات شهروندان، فرهنگ کتاب‌خوانی و سرانه مطالعه جایگاه مناسبی ندارد. بخشی از بی‌میلی ایرانیان به مطالعه، نوعی احساس بی‌نیازی به کشف جهان و دیدار جهان‌های جدید است. کارکرد اصلی کتاب افزایش سطح دانش و آگاهی و خلق ایده‌ها و پرسش‌های جدید در ذهن مخاطبان است و اگر میلی برای رشد دانش و آگاهی و درنوردیدن فضاها و تجربه جهان‌های نو به نو در افراد جامعه نباشد، کتاب‌خوانی کاری بسیار خسته‌کننده و بی‌حاصل خواهد بود و مراکز نشر و توزیع و فروش ناشران کتاب و کتابخانهها هر روز بی‌رونق‌تر از دیروز خواهند شد.
گاهی تصور می‌شود با گسترش منابع دیجیتال، پایگاه‌های اطلاعاتی و موتورهای کاوش، کتابخانهها، کارآیی سابق را ندارند. این تفکر که بر گرفته از ناآگاهی است سبب می‌شود حتی مدیران جامعه نیز به چنین دیدگاهی برسند که سرمایه‌گذاری درخصوص نشر کتاب و توسعه کتابخانهها بازدهی چندانی ندارد. این رهیافت رفته رفته باعث تضعیف این نهاد مدنی یعنی کتابخانه، و کاهش سطح آگاهی و دانش و خردورزی در جامعه می‌شود و این یعنی نابودی فرهنگ و دانش جامعه.
کشورهای پیشرفته با وجود در اختیار داشتن شبکه یکپارچه و پرسرعت اینترنت و گستردگی فضای مجازی و تولید میلیون‌ها داده و اطلاعات، هنوز تمام تلاش خود را برای توسعه کتابخانه و فرهنگ کتاب‌خوانی به کار می‌بندند. تجربه زنده و زیسته کشورهای هند، چین، روسیه، ایتالیا، مالزی، سنگاپور، ترکیه و امارات نشان از اهتمام مدیران و برنامه‌ریزان این کشورها برای داشتن کتابخانه‌هایی مجهز، کتابدارانی متخصص و برنامه‌هایی متنوع برای جذب مخاطب دارد.
به‌روزرسانی منابع چاپی، افزایش اعضای کتابخانهها، برگزاری حلقه‌های مطالعه، تشکیل کلاس‌های درس در کتابخانه و بازدید دانشجویان از مخازن و گنجینه کتابخانهها و ارائه خدمات ویژه به پژوهشگران و محققان، ایجاد جذابیت‌های محیطی و ارائه تسهیلات رفاهی برای کاربران کتابخانه، تسهیل عضویت و امانت، ارائه خدمات گزینشی منابع، استقرار متخصصان رشته‌های مختلف و کتاب‌شناسان در کتابخانهها و آموزش و به‌روزرسانی اطلاعات کتابداران و متخصصان علم اطلاعات می‌تواند این باور نادرست درخصوص کتابخانهها را اصلاح نماید و کتابخانهها را از رکود و انزوا خارج سازد. کتابخانهها، یاری‌گران بی‌ادعا و آرام آموزش، پژوهش و توسعه آگاهی و دانایی جامعه هستند و هرگز هیچ جامعه‌ای در هیچ زمانی بدون آن‌ها به رشد و توسعه و ترقّی و سعادت دست نخواهد یافت.
|
نسخه چاپي