اخبار > معرفی کتاب «سعدی، شاعر عشق و زندگی» / همایون کاتوزیان


          مروری بر کتاب‌های مهم هنر و زیباشناسی

         معرفی کتاب «سعدی، شاعر عشق و زندگی» / همایون کاتوزیان

 

در کتاب «سعدی، شاعر عشق و زندگی» در بیست مقاله‌، وجوه گوناگونی از افکار و روحیات و اشعار سعدی بررسی شده‌اند. مسایلی از قبیل آن‌که تا چه حد از اشعار سعدی می‌توان پی به رویدادهای واقعی زندگی او برد، سفرهای سعدی، تحصیل او در نظامیه، دیدگاه‌های او در مسایلی چون دروغ مصلحت‌آمیز و درویشی و تصوف و عشق،‌ ویژگی‌های غزل او، و ریشه‌های برخی برخوردهای منفی با شعر او در دوران معاصر در این مقاله‌ها بررسی شده‌اند.

کتاب سعدی، شاعر عشق و زندگی، چنان که خود نویسنده در یادداشت آغازین کتاب تذکر داده است، در واقع شامل مجموعه مقالاتی است که همگی در شماره‌­های مختلف مجلۀ ایران‌­شناسی منتشر شده‌­اند. در پنج مقالۀ اول، دکتر کاتوزیان کوشیده بیشتر به زندگی و احوال شخصی سعدی بپردازد. مقالات بعدی این کتابْ دربارهٔ آثار و اعتقادات سعدی است.

در بیست مقاله‌ای که در این کتاب گرد آمده‌اند، وجوه گوناگونی از افکار و روحیات و اشعار سعدی بررسی شده‌اند. مسائلی از قبیل آنکه تا چه حد از اشعار سعدی می‌توان پی به رویدادهای واقعی زندگی او برد، سفرهای سعدی، تحصیل او در نظامیه، دیدگاه‌های او در مسائلی چون دروغ مصلحت‌آمیز و درویشی و تصوف و عشق،‌ ویژگی‌های غزل او، و ریشه‌های برخی برخوردهای منفی با شعر او در دوران معاصر در این مقاله‌ها بررسی شده‌اند.

بیست مقالهٔ این کتاب از این قرار هستند:

  • جدل‌­های سعدی
  •  فرارِ سعدی از مدرسه؟
  •  گلستان و افسردگی سعدی؟
  • سفرها و حَضَرهای سعدی
  • مرا در نظامیه ادرار بود
  • دروغ مصلحت‌آمیزِ سعدی
  • ریشه‌های سعدی‌کشی
  • حماسه‌سرایی سعدی؟
  • ...من اِستاده‌ام تا بسوزم تمام
  • در اخلاق درویشان
  • سعدی و پادشاهان
  • سعدی و وزیران
  • باران که در لطافت طبعش خلاف نیست...
  • عاشقی‌های سعدی
  • غزل سعدی
  • وجوه غزل سعدی ۱
  • وجوه غزل سعدی ۲
  • سعدی در شب وصل
  • سعدی در شب هجر
  • پی‌نوشت‌هایی در سعدی‌شناسی

∎ بخشی از متن کتاب:

«روان تشنه برآساید از وجود فُرات

مرا فُرات ز سر برگذشت و تشنه‌ترم

برخیز و درِ سرای دربند

بنشین و قبای بسته وا کن

شب وصل و شب هجر در نقد شعر قدیم فارسی کنایه از کامیابی و ناکامی عاشق و شاعر است در بودن با معشوق یا نبودن با او. و این بودن (و نبودن) دو وجه دارد. به یک معنا، بودن با معشوق پذیرفته شدن از سوی او و رسیدن به عشق متقابل یا کمال مطلوب است. به معنای دیگری، در حالی که عشق متقابل بین عاشق و معشوق هست گهگاه دست حادثه بین آنان جدایی می‌افکند و عاشق و معشوق از فراق یکدیگر رنج می‌برند تا این که فرصتی پیش آید و باز به یکدیگر وصل شوند. به همین قیاس، جدایی عاشق از معشوق یا بَر اثرِ بی‌مهری اوست یا در نتیجه فراق، یعنی دور بودن از یکدیگر در عین دوستی و عشق استوار و دوجانبه.

نمونه همه این حالات را در شعر عاشقانه خیلی از شاعران قدیم (و گاهی اخیر) می‌توان یافت، از جمله در غزل سعدی، که در زمره غنی‌ترین اشعار عاشقانه فارسی است. مثلا وقتی معشوق پس از یک دورْ جدایی، چون ستاره‌ای از در درآمده است عاشق می‌گوید:

تن من فدای جانت، سَرِ بنده و آستانت

چه مرا بِه از گدایی چو تو پادشاه دارم...

چه شب است یا رب امشب که ستاره‌ای برآمد

که دگر نه عشق خورشید و نه مهر ماه دارم

مکنید دردمندان گله از شب جدایی

که من این صباحِ روشن ز شب سیاه دارم

یعنی اگر با شب تاریک جدایی سر نکرده و نساخته بودم امشب معشوق مثل صبح خانه‌ام را روشن نمی‌کرد.»

 

∎ درباره نویسنده:

همایون کاتوزیان ۲۶ آبان ۱۳۲۱ در تهران به دنیا آمد. در ایران او را به نام همایون کاتوزیان و در خارج از ایران با نام «هما کاتوزیان» نیز می‌شناسند. او اقتصاددان، تاریخ‌نگار، کاوشگر علوم سیاسی و منتقد ادبی است. زمینهٔ تحقیق موردعلاقهٔ او مسائل مربوط به ایران است. تحصیلات رسمی دانشگاهی کاتوزیان در اقتصاد و جامعه‌شناسی است. او به‌طور هم‌زمان مطالعاتش را در زمینهٔ تاریخ و ادبیات ایران تا سطح پیشرفتهٔ آکادمیک ادامه داده است. نتایج این مطالعات را می‌توان در تنوع آثار چاپ‌شده از او دید. او تاکنون بیش از ۷ کتاب در زمینهٔ تاریخ و ادبیات ایران به زبان انگلیسی به چاپ رسانده است.

همایون کاتوزیان نسبت به اروپامحوری در تاریخ‌نگاری ایرانی انتقاد داشته و نشریه‌ای نیز تحت‌عنوان «نظریهٔ کوتاه‌مدت‌بودن جامعهٔ ایران» ارائه کرده است.

برخی از کتاب‌های او به قرار زیر هستند:

«سعدی، شاعر عشق و زندگی»، «جمالزاده و ادبیات او»، «گفت‌وگو درباره عقلانیت و نوگرایی»، «هشت مقاله در تاریخ و ادب معاصر»، «صادق هدایت و مرگ نویسنده»، «نقدی بر بوف کور هدایت» و «مصدق و مبارزه برای قدرت در ایران».

     

 اطلاعات کتاب‌شناختی

عنوان: سعدی، شاعر عشق و زندگی                  

نویسنده: همایون کاتوزیان

ناشر: نشر مرکز

سال انتشار: ۱۳۹۹

تعداد صفحات: ۳۶۰ صفحه  


 

   زمان انتشار: چهارشنبه ٢٩ فروردين ١٤٠٣ - ١٦:٣٩ | نسخه چاپي

خروج




همه حقوق وبگاه، از آن كتابخانه و مرکز اسناد فرهنگستان هنر است. © ۱۴۰۱ استفاده از مطالب و تصاویر وبگاه با ذکر منبع بلامانع است.