کتاب «ایران جایگزین» با بررسی چگونگی فعالیت و تعامل هنرمندان ایرانی در فضا و موقعیتی میان فشارهای بازار هنر و ساز و کارهای تنظیم‌بخشی و نظارتی دولت، نقش ویژه‌ای در تبیین تحوّلات حوزه هنر معاصر ایفا می‌کند. از دهه ۱۹۸۰، فعّالان سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و روشنفکران، اقشار خلاق و هنرمند جامعه ایرانی را به سمت اشکال اصیل و فزاینده‌ای از آفرینش‌های هنری سوق داده‌‌اند که برای ارائه یا اجرا در اماکن رسمی در نظر خلق نشده‌اند. در عوض، این اشکال هنری در خانه‌های شخصی با مخاطبان «مورد اعتماد»، ساختمان‌های متروکه، بقایای بافت قدیمی شهر و مکان‌های طبیعی دورافتاده ارائه می‌شوند. در حالی که بسیاری از این اماکن، امکان فعالیت مستقل را دارند اما دولت توانسته است از فعالیت برخی از آن‌ها جلوگیری کند.

پاملا کریمی با طراحی و انجام مجموعه‌ای از گفتگوها با بیش از صد هنرمند، نگارخانه‌گردان، کارشناس تئاتر، موسیقی‌دان و طراح، فعالیت‌های هنری و اجرایی خارق‌العاده‌ای را که در خارج از ایران کمتر دیده شده‌اند، در کانون توجه قرار داده است. کریمی با حضور در برنامه‌های نمایشگاه‌گردانی نامتعارف، چیدمان‌های نامنظم مستقل و نمایش‌های انتقادی، برخی تعارضات بین جامعه هنری و سازمان‌های نظارتی و نمونه‌های بی‌شماری از همراهی آشکار یا مقاومت سازش‌ناپذیر هنرمندان با سیاست‌های حاکم بر جامعه ایرانی را بررسی می‌کند.

کریمی در این کتاب به عوارض و چالش‌های ناشی از محدودیت و سانسور و شکل‌گیری جریان خاصی از هنر معاصر با عنوان «هنر جایگزین در ایران معاصر» می‌پردازد. پیام نویسنده آن است که آثار هنری زیرزمینی یا فاقد مجوّز یا اجراهای هنری که از طریق فضای مجازی منتشر می‌شود، نیاز به بررسی و توجه بیشتری دارند. این کتاب که با بیش از ۱۲۰ تصویر تمام رنگی به تصویر کشیده شده است، به مطالعه تجربیات هنری منحصر به فرد و فزاینده‌ای می‌پردازد که با عنوان «هنرهای زیرزمینی» شناخته شده‌اند.

∎ اطلاعات بیشتر:

https://www.sup.org/books/title/?id=26964

∎ درباره نویسنده:

پاملا کریمی دانش‌آموخته رشته تاریخ، نظریه و نقد هنر‌ و‌ معماری از دانشگاه دارتموث ماساچوست امریکا، پژوهشگر و دانشیار تاریخ هنر و معماری این دانشگاه است. وی نویسنده کتاب زندگی خانگی و فرهنگ مصرفی در ایران (۱۳۹۲) است.

∎ اطلاعات کتاب‌شناختی: 

عنوان: ایران جایگزین: هنر معاصر و فعالیت در فضای انتقادی

Alternative Iran: Contemporary Art and Critical Spatial Practice

نویسنده: پاملا کریمی (Katrin Nahidi)

ناشر: انتشارات دانشگاه استنفورد

سال انتشار: ۲۰۲۲

تعداد صفحات: ۴۵۲ صفحه