اخبار > معرفی کتاب «موسیقی در فلسفه و عرفان؛ یک مقدمه کوتاه»/ محمدرضا آزاده‌فر


          مروری بر کتاب‌های مهم هنر و زیباشناسی

         معرفی کتاب «موسیقی در فلسفه و عرفان؛ یک مقدمه کوتاه»/ محمدرضا آزاده‌فر

 

کتاب «موسیقی در فلسفه و عرفان؛ یک مقدمه کوتاه (با نگاهی به باورپذیری آراء برای جوانان امروز)» نوشتهٔ محمدرضا آزاده‌فر است و نشر مرکز آن را منتشر کرده است.


در کتاب موسیقی در فلسفه و عرفان ابتدا سه نگاه کلامی، فلسفی و عرفانی به موسیقی مطالعه می‌شود. دیدگاه‌های کلامی مرتبط به موسیقی، در سه حوزه‌ٔ فکری معتزله، اشاعره و شیعه بررسی می‌شود و در بخش مربوط به دیدگاه‌های حکمی و فلسفی نیز سه حوزه‌ٔ مشاء، اشراق و حکمت متعالیه مورد کاوش قرار می‌گیرد و در پایان دیدگاه‌های عرفانی معرفی می‌شوند که عبارت‌اند از عرفان نخستین، عرفان نظری، مولویه، و سایر عرفا و متصوفه. در بخش دوم این کتاب میزان باورپذیری آراء متکلمان، فلاسفه و عرفا در زمینه‌ٔ موسیقی در نزد جوانان امروز اهل موسیقی در ایران بررسی می‌شود. این بخش حاصل یک سلسله تحقیقات میدانی است. در بخش پایانی این کتاب چالش تفاوت نگاه جوان امروز ایرانی با دیدگاه‌های وارد شده از غرب مورد کنکاش قرار می‌گیرد.

بخشی از کتاب
«از نظر تاریخی، در مطالعات علوم انسانی و الهی نمی‌توان برای آغاز «علم کلام» زمان دقیقی تعیین کرد. بدیهی است که هر علمی به تناسب «موضوع» و «مسائل» و نیز جهت رسیدن به غایت و هدفی که آن علم دارد روش ویژهٔ خود را می‌طلبد. مرتضی مطهری در تعریف کلام گفته است: «علم کلام علمی است که دربارهٔ عقاید اسلامی یعنی آنچه از نظر اسلام باید بدان معتقد بود و ایمان داشت بحث می‌کند به این نحو که آن‌ها را توضیح می‌دهد و دربارهٔ آن‌ها استدلال می‌کند و از آن‌ها دفاع می‌نماید» (مطهری ۱۳۸۵: ج ۲، ص ۱۵۹). علم کلام، دانشی تک روشی نیست و روش واحدی در آن معمول نمی‌گردد، بلکه درواقع دانشی چند روشی است که در آن از روش‌های متنوع و متعدد می‌توان بهره گرفت و در عمل هم متکلمان ادیان چنین می‌کنند. (رضانژاد ۱۳۸۸:۲). در یک تقسیم‌بندی سنتی، روش تحقیق و استدلال در مباحث کلامی به‌طورکلی به سه دسته تقسیم می‌شود: ۱. روش عقلی، ۲. روش نقلی، ۳. روش عقلی و نقلی توأمان. البته غیر از روش‌های سه‌گانه، روش‌هایی دیگر مانند روش تاریخی (بدون اتکای به وحی) روش تجربی، عرفانی و شهودی از سوی متکلمان معاصر به‌کارگرفته می‌شود. با این‌وجود، «روح حاکم در کلام، همان روش و استدلال عقلی است که به اتقان مدعا و اثبات کامل موضوع می‌پردازد و در نتیجه، پذیرش و متقاعد شدن مخالفان نظریات کلامی را به دنبال خواهد داشت«(همان).

اسلوب تعقلی روش مشترک استدلال در «کلام» و «فلسفه» است که آن را می‌توان مهمترین زمینهٔ اشتراک آن‌ها قلمداد کرد. البته آن‌چه موجب شکاف اصلی این دو از هم می‌شود آن است که «کلام» برخلاف فلسفه در موضوعات الهی و شریعتی، از روش نقلی نیز بهره‌مند می‌شود. استفادهٔ همزمان از استدلال و شیوهٔ نقلی باعث شده که روش کار متکلمان در توسعهٔ دانش شیوه‌ای «تلفیقی» یعنی «تعبدی» و «تعقلی» باشد. روش نقلی که بر اساس مستندات تاریخی سخن و اقوال پیشینیان را بهره‌برداری می‌کند، از بنیان‌های اصلی کار اهل کلام است. مهم‌تری منابع متکلمان در روش نقلی کتاب و سنت است. استفاده از روش تلفیقی در بسیار از مسائل پیش‌روی اهل کلام بسیار مؤثر است به‌عنوان مثال، در اصل ضرورت روز داوری میان حق و باطل که در شریعت به آن «معاد» گفته می‌شود هم برهان‌های عقلی راه‌گشاست و هم کتاب‌الله.

در حوزهٔ تفکر اسلامی چند فرقه و گرایش عمدهٔ کلامی در طول تاریخ اسلام پدید آمده است که سه گرایش عمده در میان آن‌ها عبارت‌اند از: «اشاعره»، «معتزله» و «شیعه». در این بخش هریک از این حوزه‌های تفکری را به شکل خلاصه بررسی می‌کنیم و اثرگذارترین متفکران آن به‌ویژه آن دسته که آراء قابل‌توجهی در زمینهٔ موسیقی داشته‌اند معرفی خواهند شد.»

درباره نویسنده:
محمدرضا آزاده‌فر (زادهٔ ۱۰ آبان ۱۳۴۸ در اصفهان) اتنوموزیکولوژیست و نوازندهٔ سنتور است. او در سنین نوجوانی فراگیری موسیقی را در هنرستان موسیقی اصفهان آغاز کرد. همزمان با موسیقی، به آموختن مبانی سینما و عکاسی در سینمای جوان پرداخت. در سال ۱۳۶۷ وارد دانشکده سینما و تئاتر دانشگاه هنر تهران شد. پس از فارغ‌التحصیل شدن از این دانشکده برای ادامهٔ تحصیل وارد مقطع کارشناسی ارشد پژوهش هنر با گرایش موسیقی شد. پس از اتمام تحصیلات کارشناسی ارشد در کنکور سراسری اعزام دانشجو به خارج از کشور در سال ۱۳۷۴ شرکت نمود و با کسب رتبه اول در سال ۱۳۷۸ برای ادامهٔ تحصیل در مقطع دکتری به انگلستان عزیمت کرد.
آزاده‌فر دورهٔ دکتری اتنوموزیکولوژی را در دانشگاه شفیلد انگلستان با رتبهٔ عالی در سال ۲۰۰۳ (۱۳۸۲) به پایان رساند و پس از آن وارد دورهٔ فلوشیپ اتنوموزیکولوژی دانشگاه SOAS لندن گردید. آزاده‌فر پس از اتمام این دوره ,در سال 2005 به ایران بازگشت و به عنوان عضو هیئت علمی دانشکدهٔ موسیقی دانشگاه هنر تهران به کار پرداخت. وی به سال ۱۳۹۷ موفق به کسب رتبهٔ استاد تمامی در این دانشکده شد.
آزاده‌فر از سال ۱۳۸۹ تا ابتدای سال ۱۳۹۳ به عنوان رئیس دانشکدهٔ موسیقی به کار خود ادامه داد و پس از آن نیز به عنوان مدرس در آن دانشکده مشغول کار می‌باشد.
آزاده‌فر در دورهٔ زندگی علمی خود توانست رشتهٔ اتنوموزیکولوژی را در دانشکدهٔ موسیقی پایه‌گذاری کند و کتاب‌ها و مقالات متعددی در زمینه‌های مختلف موسیقی به رشتهٔ تحریر در آورد. در تابستان سال ۲۰۱۴ شورای بین‌المللی موسیقی سنتی (ICTM) آزاده‌فر را به عنوان نمایندهٔ این انجمن در ایران منسوب کرد. در سال ۱۳۹۷ تندیس کتاب برگزیدۀ خانه موسیقی ایران در بخش پژوهش به آزاده‌فر برای تألیف کتاب ساختار ملودی در موسیقی ایرانی اعطا شد.


   
∎ اطلاعات کتاب‌شناختی:                                                 

عنوان:موسیقی در فلسفه و عرفان؛ یک مقدمه کوتاه

نویسنده: محمدرضا آزاده فر

ناشر: نشر مرکز

سال انتشار: ۱۴۰۳ (چاپ نخست ۱۳۹۵)

تعداد صفحات: ۱۲۰ صفحه

 

   زمان انتشار: شنبه ٨ دی ١٤٠٣ - ١٥:٤٠ | نسخه چاپي

خروج




همه حقوق وبگاه، از آن كتابخانه و مرکز اسناد فرهنگستان هنر است. © ۱۴۰۱ استفاده از مطالب و تصاویر وبگاه با ذکر منبع بلامانع است.